📖مرور ادبیات ۲: تجزیه و شناخت اسماء

🔻در شناخت یک اسم نیز مانند فعل باید به ۶ نکته دقت داشته باشیم:

1.اولین ویژگی فعل و اسم مشترک است: حروف اصلی اسم چیست؟ حروف اصلی بیانگر ماده اصلی اسم است که ریشه معنایی اسم از آن فهمیده می‌شود: اگر حروف اصلی ۳ تایی بود: ثلاثی است و اگر ۴ تایی بود رباعی است و اگر 5 تایی بود خماسی است. حروف زائد بر این حروف اصلی اگر وجود دارد، اسم ما می‌شود: «مزید» و اگر ندارد، می‌شود: «مجرد» پس اسم از نظر حروف اصلی و زائد به شش گروه تقسیم می‌شود:

رجل (ثلاثی مجرد) – رجال (ثلاثی مزید) – جعفر (رباعی مجرد) – جعافر (رباعی مزید) – سفرجل (خماسی مجرد) -   سلسبیل (خماسی – مزید)

 

۲.اگر فعل زمان داشت، اسم جنس مونث و مذکر دارد البته مونث و مذکر دو قسم حقیقی و مجازی دارد. جنس حقیقی حقیقتا مونث یا مذکر است اما جنس مجازی جنسیت برایش معنا ندارد مثلا خورشید جنسیت برایش معنا ندارد ولی مونث مجازی است یا جدار و باب مذکر است ولی مذکر مجازی چون اینها حقیقتا جنسیت ندارند ولی عرب با آنها معامله مذکر کرده است.

 

۳. تقسیم بندی سوم بر اساس تعداد مفرد، مثنی و جمع است. مؤمن (یک مرد با ایمان) – مؤمنتان (دو زن ...) – مؤمنون (مردان با ایمان) – مؤمنات (زنان ...)

 

۴. اسم مصدر است یا خیر؟ اگر اسم ریشه فعل باشد و فعل از آن ساخته شود به آن می‌گویند مصدر اگر نباشد غیر مصدر است. ضَرب اسم است به معنی زدن اما رجل یعنی مرد و فعلی از آن ساخته نمی‌شود.

 

۵. اسم یا جامد است یا مشتق، این برعکس مصدر است. اگر اسمی از فعل ساخته شده باشد مشتق است و اگر ساخته نشده باشد جامد است. عالم - علیم و معلوم و علامه همه از فعل عَلِمَ یَعًلَمُ ساخته شده است و به آن می‌گوئیم مشتق ولی رجل – جدار و... مستقیما از حروف الفبا گرفته شده و به آن می‌گوئیم جامد. مشتقات یک تعداد محدودی دارد و اوزان خاص خود و بر آن اساس تشخیص داده می‌شوند.

 

۶. معرفه و نکره: اگر یک اسمی معنا و مصداق مشخصی داشت معرفه است و اگر نداشت نکره است. مثلا کعبة اسم خاص برای مکان خاص است اما بیت اسم نکره است برای هر خانه‌ای.

📌مثال برای تطبیق:

القتیل: (ثلاثی مزید) – مذکر حقیقی – مفرد (اگر الف و لام آن جنس نباشد) – غیر مصدر – مشتق – معرفه.

ابواب: (ثلاثی مزید) – مذکر مجازی – جمع – غیر مصدر – جامد - نکره

 #ادبیات

👈به شرح حال در ایتا بپیوندید.