شاید برای ما سوال باشد چرا اینقدر توصیه به ذکر صلوات شده‌ایم و اصلا معنای صلوات چیست؟!
در روایتی که شیخ طوسی آن را در کتاب مصباح المتهجد آورده است،
در متن مکتوبی از امام صادق علیه السلام صلواتی بلند بر نبی مکرم اسلام (ص) ذکر شده است.
در این متن امام صادق (ع) صلوات خود را اینچنین آغاز می‌کنند:
«اَللَّهُمَّ إِنَّ مُحَمَّداً صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ کَمَا وَصَفْتَهُ فِی کِتَابِکَ حَیْثُ تَقُولُ: «لَقَدْ جٰاءَکُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِکُمْ عَزِیزٌ عَلَیْهِ مٰا عَنِتُّمْ حَرِیصٌ عَلَیْکُمْ بِالْمُؤْمِنِینَ رَؤُفٌ رَحِیمٌ»
حضرت پس از خواندن آیه ۱۲۸ توبه در بیان فضیلت حضرت رسول، به صدق آن شهادت می‌دهند و با اشاره به مضامین آیه ۵۶ سوره احزاب می‌فرمایند: خداوندا امر نکرده‌ای به صلوات بر رسول الا بعد از آنکه خودت و ملائکه تو بر او صلوات فرستادید.
«فَأَشْهَدُ أَنَّهُ کَذَلِکَ وَ أَنَّکَ لَمْ تَأْمُرْ بِالصَّلاَةِ عَلَیْهِ إِلاَّ بَعْدَ أَنْ صَلَّیْتَ عَلَیْهِ أَنْتَ وَ مَلاَئِکَتُکَ وَ أَنْزَلْتَ فِی مُحْکَمِ قُرْآنِکَ «إِنَّ اَللّٰهَ وَ مَلاٰئِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَى اَلنَّبِیِّ یٰا أَیُّهَا اَلَّذِینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِیماً»
از اینجا به بعد امام به این نکته توجه می‌دهند که وقتی «إِنَّ اَللّٰهَ وَ مَلاٰئِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَى اَلنَّبِیِّ» یعنی پیوسته و دائم خداوند و ملائکش بر نبی مکرم صلوات می‌فرستند دیگر نیازی به صلوات فرستادن و تزکیه احدی از مخلوقین نیست، بلکه این مخلوقین جمیعا هستند که محتاح صلوات فرستادن بر نبی مکرم اسلام هستند.
«لاَ لِحَاجَةٍ إِلَى صَلاَةِ أَحَدٍ مِنَ اَلْمَخْلُوقِینَ بَعْدَ صَلَوَاتِکَ عَلَیْهِ وَ لاَ إِلَى تَزْکِیَتِهِمْ إِیَّاهُ بَعْدَ تَزْکِیَتِکَ بَلِ اَلْخَلْقُ جَمِیعاً هُمُ اَلْمُحْتَاجُونَ إِلَى ذَلِکَ»
در این عبارات عملا اشاره‌ای به معنای صلوات می‌شود، صلوات به معنای دعا و تزکیه است، در لغت نیز اصحاب لغت گفته‌اند: «صَلَّى على فلانٍ إذا دَعَا لَهُ و زَکَّاهُ»
علامه طباطبایی در ذیل آیه: «إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَى النَّبِیِّ یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِیماً"» می‌فرمایند:
کلمه" صلاة" در اصل به معناى انعطاف بوده، و صلات خدا بر پیغمبر به معناى انعطاف او به وى است، به وسیله رحمتش، البته انعطافى مطلق، چون در آیه شریفه صلات را مقید به قیدى نکرده، و همچنین صلات ملائکه او بر آن جناب، انعطاف ایشان است بر وى، به اینکه او را تزکیه نموده و برایش استغفار کنند، و صلات مؤمنین بر او انعطاف ایشان است به وسیله درخواست رحمت براى او. (ترجمه تفسیر المیزان، ج ۱۶، ص: ۵۰۸)
ذکر این تفاوت در معنای صلوات وقتی از طرف خداوند یا مخلوقین باشد در روایات نیز زیاد گفته شده است مثلا از امام صادق (ع) روایت است: «الصَّلَاةُ مِنَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ رَحْمَةٌ وَ مِنَ الْمَلَائِکَةِ تَزْکِیَةٌ وَ مِنَ النَّاسِ دُعَاءٌ»
یکی از مصادیق این دعا نیز ذکر شریف «اللهم صلی علی محمد و ال محمد» است که طلب صلوات خداوند بر حضرت است، اما در روایات به این ذکر شریف بسنده نشده و دعاهای مفصلی برای نبی مکرم ذکر شده است. دعاهایی که در ضمن آن حضرت تزکیه نیز می‌شود به معنای اینکه فضائل حضرت و مقاماتش بیان می‌شود و به آن مقامات و فضائل اعتراف و اذعان می‌شود.
به تعبیر علی بن ابراهیم قمی در تفسیر قمی: «صلوات الله علیه تزکیة له و ثناء علیه، و صلاة الملائکة مدحهم له و صلاة الناس دعاؤهم له- و التصدیق و الإقرار بفضله»
یکی از صلوات‌هایی که معصومین به ما آموخته‌اند نیز همین صلواتی است که شیخ طوسی در مصباح المتهجد آورده است. در ادامه فرازهای ابتدایی این صلوات امام صادق (ع) پس از تذکر بی‌نیازی نبی مکرم اسلام به صلوات فرستادن و تزکیه احدی از مخلوقین بر ایشان، وقتی که پیوسته خداوند تبارک و تعالی و ملائکش بر ایشان صلوات می‌فرستند، می‌فرمایند: ما امر شده‌ایم به صلوات فرستادن چون خداوند آن را بابی قرار داده که هرکس بخواهد نزد او آید فقط از این باب پذیرفته است و این صلوات بر رسول موجب می‌شود اهل درگاه الهی و مقرب خداوند شویم.
«لِأَنَّکَ جَعَلْتَهُ بَابَکَ اَلَّذِی لاَ تَقْبَلُ مِمَّنْ أَتَاکَ إِلاَّ مِنْهُ وَ جَعَلْتَ اَلصَّلاَةَ عَلَیْهِ قُرْبَةً مِنْکَ»
چون این اظهار دعا و اعتراف به فضائل نبی مکرم اسلام وسیله‌ای است برای رفتن به سوی خداوند و درجه‌ای نزد او است.
«وَ وَسِیلَةً إِلَیْکَ وَ زُلْفَةً عِنْدَکَ»
خداوند مؤمنین را به آن راهنمایی و به آن امر کرده است، برای اینکه نشان و علامت نبی مکرم(ص) نزد او زیاد شود و یک کار بسیار با ارزش نزد خداوند حساب شود.
«وَ دَلَلْتَ اَلْمُؤْمِنِینَ عَلَیْهِ وَ أَمَرْتَهُمْ بِالصَّلاَةِ عَلَیْهِ لِیَزْدَادُوا أُثْرَةً لَدَیْکَ وَ کَرَامَةً عَلَیْکَ»
و خداوند مأمور کرده است بر صلوات فرستانندگان از ملائکه‌اش که بر او صلوات فرستند و صلواتشان و تسلیم بودنشان را بر او ابلاغ کنند.
«وَ وَکَّلْتَ بِالْمُصَلِّینَ عَلَیْهِ مَلاَئِکَتَکَ یُصَلُّونَ عَلَیْهِ وَ یُبَلِّغُونَهُ صَلاَتَهُمْ وَ تَسْلِیمَهُمْ»
نتیجه این صلوات بر نبی مکرم اسلام در روایات این چنین گفته شده است:
«فَمَا ثَوَابُ مَنْ صَلَّى عَلَى النَّبِیِّ وَ آلِهِ بِهَذِهِ الصَّلَاةِ؟!
قَالَ الْخُرُوجُ مِنَ الذُّنُوبِ وَ اللَّهِ کَهَیْئَتِهِ یَوْمَ وَلَدَتْهُ أُمُّهُ.»
پاک شدن از گناهان مثل روزی که متولد شده‌ایم.
برخی علما توصیه می‌کنند اگر احساس می‌کنید از نظر گذشته خود گذشته خوبی ندارید چه از نظر عوامل اکتسابی و چه غیر اکتسابی، مثلا نسل گذشته شما در دین‌داری و رعایت احکام ضعیف بوده‌اند یا مال حرام خورده‌اید و حالا توبه و سعی در جبران کرده‌اید و می‌خواهید اثر آن گذشته در آینده شما از بین رود، زیاد صلوات بفرستید.
از امام رضا (علیه السلام) روایت است:
«مَنْ لَمْ یَقْدِرْ عَلَى مَا یُکَفِّرُ بِهِ ذُنُوبَهُ فَلْیُکْثِرْ مِنَ الصَّلَاةِ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ فَإِنَّهَا تَهْدِمُ الذُّنُوبَ هَدْماً وَ قَالَ الصَّلَاةُ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ تَعْدِلُ عِنْدَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ التَّسْبِیحَ وَ التَّهْلِیلَ وَ التَّکْبِیرَ.»
هرکس نمی‌تواند پاک کند آنچه از دنباله خود در گذشته دارد پس زیاد صلوات بر محمد و آل او بفرستد چرا که این صلوات پاک می‌کند آن گذشته را پاک کردنی کامل. صلوات بر محمد و آل او نزد خداوند عز و جل هم تسبیح است هم لااله الله هم تکبیر.
- ۰۲/۱۰/۱۰