✅ در زمان اهل بیت (علیهم السلام) دو گروه به دو افراط و تفریط افتاده بودند، برخی به افراط اتکاء به عمل مبتلی شده بودند و مصداق بارز آنها خوارج بودند؛ برخی هم به تفریط رجاء بی‌پشتوانه مبتلی شده بودند و مصداق بارز آنها مرجئه بودند. آفت اتکاء به عمل و عمل زیاد تکبر و عجب بود و آفت رجاء زیاد بی‌عملی. در مقابل این دو افراط و تفریط اهل بیت (علیهم السلام) شیعیان را دعوت به عبادت و عمل و در عین حال عدم اتکاء به عمل می‌کنند. به طور مثال در توصیه‌های امام صادق (علیه السلام) به عبدالله آمده است:
👈«إِنَّ أَفْضَلَ الْعَمَلِ الْعِبَادَةُ وَ التَّوَاضُع»
قطعا بهترین عمل عبادت همراه با تواضع است.
✅ از مهم‌ترین معارف توحیدی اسلام بازگشت تمام خیرات به خداوند و تمام شرور به رویگردانی از خداوند و اتکاء به خودمان است.
👈«ما أَصابَکَ مِنْ حَسَنَةٍ فَمِنَ اللَّهِ وَ ما أَصابَکَ مِنْ سَیِّئَةٍ فَمِنْ نَفْسِک (نساء : ۷۹»
اما کسی که به واسطه عبادت خود، متکبر می‌شود عبادتش را از خدا نمی‌داند بلکه به خودش بازمی‌گرداند؛ خداوند چندبار در قرآن تاکید می‌کند که همه هرچه از کمال دارند از فضل و رحمت خداست و هیچ کس هیچ استحقاقی ندارد:
👈 «فَلَوْ لا فَضْلُ اللَّهِ عَلَیْکُمْ وَ رَحْمَتُهُ لَکُنْتُمْ مِنَ الْخاسِرین (البقره: ۶۴)»
👈 «وَ لَوْ لا فَضْلُ اللَّهِ عَلَیْکُمْ وَ رَحْمَتُهُ ما زَکى مِنْکُمْ مِنْ أَحَدٍ أَبَداً (النور: ۲۱)»
✅ در آیه ۱۱۰ سوره مبارکه کهف خداوند به پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) می‌گوید: «بگو من بشری مثل شما هستم که بر من وحی می‌شود، خدای ما یکی است و هرکس می‌خواهد به لقاء الله برسد عمل صالح انجام دهد و در عبادتش هیچ کس را شریک خدا قرار ندهد.»
👈«قُلْ إِنَّما أَنَا بَشَرٌ مِثْلُکُمْ یُوحى إِلَیَّ أَنَّما إِلهُکُمْ إِلهٌ واحِدٌ فَمَنْ کانَ یَرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلاً صالِحاً وَ لا یُشْرِکْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ أَحَدا»
شریک قرار دادن برای خداوند در عبادت را به ریا ترجمه کرده‌اند یعنی عمل را برای اینکه غیر خداوند بگوید او آدم خوبی است، برای به چشم دیگران آمدن انجام دادن و بدترین این دیگران خود انسان است. عبادت را برای اینکه خودمان به چشم خودمان بیاییم انجام دادن می‌شود مصداق اتم شرک به خداوند.
✅ مؤمن هرچه عمل خیر انجام دهد باز خودش به چشم خودش نمی‌آید و طلبکار نمی‌شود او را در حال رکوع و سجود می‌بینی اما طلبکار نیست بلکه در تلاش برای جلب فضل خداوند است:
👈«مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَ الَّذینَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْکُفَّارِ رُحَماءُ بَیْنَهُمْ تَراهُمْ رُکَّعاً سُجَّداً یَبْتَغُونَ فَضْلاً مِنَ اللَّهِ (الفتح : ۲۹)»
.........
📝 پی‌نوشت: برگرفته از جلسات شرح روایت عبدالله بن جندب حجت الاسلام حمید وحیدی.
..............................................