نقدی بر رساله‌های عملیه

👈🏻 امام خمینی: «براى این که کمى معلوم شود، فرق میان اسلام و آن چه به عنوان اسلام معرفى مى‌‏شود تا چه حد است، شما را توجه مى‌‏دهم به تفاوتى که میان «قرآن» و کتب حدیث، با رساله‏‌هاى عملیه هست: قرآن و کتاب‌هاى حدیث، که منابع احکام و دستورات اسلام است، با رساله‏‌هاى عملیه، که توسط مجتهدین عصر و مراجع نوشته مى‌‏شود، از لحاظ جامعیت و اثرى که در زندگانى اجتماعى مى‌‏تواند داشته باشد، به کلى تفاوت دارد. نسبت اجتماعیات قرآن با آیات عبادى آن، از نسبت صد به یک هم بیشتر است! از یک دوره کتاب حدیث که حدود پنجاه کتاب‏ است و همۀ احکام اسلام را در بر دارد، سه چهار کتاب مربوط به عبادات و وظایف انسان نسبت به پروردگار است، مقدارى از احکام هم مربوط به اخلاقیات است؛ بقیه همه مربوط به اجتماعیات، اقتصادیات، حقوق، و سیاست و تدبیر جامعه است.»^۱

 

📝 یکی از مهم‌ترین نقدهایی که حضرت امام(ره) قبل از انقلاب نسبت به حوزه مطرح می‌نمایند، عدم معرفی درست اسلام است و شاخص‌هایی برای آن مطرح می‌کنند یکی از این شاخص‌ها رساله‌های عملیه علما می‌باشد.

بعد از انقلاب حضرت امام(ره) به کمک آیت‌الله بی‌آزار شیرازی قدم مهمی در تحقق این تحول ایفا نمودند و رساله‌ای ۴ جلدی به نام رسالۀ نوین تدوین گردید.

📝 در این رساله مباحث مختلفی از وظایف اجتماعی افراد توضیح داده شده بود، به طور مثال یکی از بحث‌های مهمی که روایات بسیاری به آن پرداخته بحث تقیه می باشد که در این رساله نیز به آن پرداخته شده است؛ مسیری که با این رساله آغاز گردید، متأسفانه توسط سایر علما ادامه نیافت.

این رساله قدم بسیار مهمی در جهت توسعۀ مفاهیم دینی و تعمیق دین در میان تودۀ مردم بود. 

البته بعد از حضرت امام(ره) آیت‌الله ناصری نیز در رسالۀ خود فصل مهمی به عنوان اخلاق اضافه نموده و بسیاری از وظایف مؤمنین نسبت به یکدیگر و.. را توضیح‌ می‌دهند، وظایفی که در آخرت افراد نسبت‌ به آنها مؤاخذه خواهند شد و البته ما به اسم اخلاق و غیر واجب، آنها را کنار گذاشته‌ایم.

 

⁉️ نمی‌دانم بیش از 30 سال است چرا هنوز هیچ "اتفاق در خوری" در این زمینه رخ نداده است؟

 

📝 تا زمان آیت‌الله بروجردی در دهه 1320 هنوز در دست مردم رساله وجود نداشت و بسیاری از مردم نسبت به احکام سردرگمی داشتند و طلاب و علما با عبارت‌های سنگین و مغلق پاسخ آنها را می‌دادند اما به همت آیت‌الله بروجردی این عالم متجدد و تحول خواه، رساله‌های فارسی با زبانی ساده برای استفادۀ راحت مردم و اطلاع آنها از احکامشان تدوین گردید؛ این رساله‌ها متناسب با فضای آن دوره، یعنی نبود تشکیلات قوی حکومتی و عدم کشش حوزه برای مطرح نمودن مسائل کلان و اجتماعی تبویب گردید.

👈🏻حجت‌الاسلام شیخ محمدرضا محامی در خاطرات خود در مورد آن دوره می‌گویند:

یکی از خدمات علمی آیت‌الله بروجردی به حوزه احیای بحث در مورد احکام اجتماعی اسلام بود به دلیل اینکه روحانیت از امور اجتماعی منزوی شده و دیگر توان اجرای قوانین قضایی و جزایی را نداشت، کتاب‌های قضا، حدود و دیات و شهادات در حال منسوخ شدن بودند. آیت‌الله بروجردی با این تفکر مبارزه کردند و درس خارج قضا را آغاز کردند. عده‌ای از طلاب زبان به اعتراض گشودند که فایده این بحث‌ها چیست؟ آیت‌الله بروجردی در پاسخ فرمودند: چرا این همه اعتراض می‌کنید؟ آخر این احکام اسلام باید زنده بماند. اگر امروز به کار نیاید فردا به درد می‌خورد. ما نمی‌توانیم احکام اسلام را به خاطر اینکه فعلا مورد عمل نیست متارکه کنیم.^۲

 

👈🏻ظاهرا حوزه ما از همان زمان تا کنون منجمد شده است و بنا ندارد گامی به جلو بردارد.

 ...........................

ارجاعات

1. (امام خمینی، ولایت فقیه (حکومت اسلامی)؛ ص: 11)

2. تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی( تاریخ حوزۀ علمیۀ قم)، ص: 196.

دفاع از روحانیت به بهانه کشتی مطلا...

📝چه حزب‌الهی‌ چه غیر آن نقد علما و افتتاح کشتی طلا را مهم‌ترین وظیفه خود دانستند و مثل همیشه که نقد کردن و نق زدن مشتری جذب کن است و ساده‌ترین کار، اکثرا همین کار را انتخاب کرده‌اند.

⁉️جالب است هر وقت قرار می‌شود توجهات به دولت و مسئولان بابت پاسخ‌گویی جلب شود، به یکباره موضوعی درست می‌شود که توجهات را به یک سوی دیگر منحرف می‌کند. یک روز ماجرای کمک به زلزله‌زدگان و موضوع مسکن مهر علم می‌شود، یک روز هم مسئله سانچی و نقد معصوم توسط روحانی و به یکباره مسئله کشتی مطلا...

😳تعجب من از دوستانم از عدالت‌خواه گرفته تا طلاب و مبلغین است که به سرعت دنبال مسیر طراحی شده برای آنها را می‌گیرند و یک مسئله فرعی را اصلی می‌کنند.

👈مثال می‌زنم از همین امام خمینی که ان شاء الله دوستان آرمان‌خواه لااقل امام را از روحانیون هنوز قبول دارند. از ایشان استفتاء می‌کنند در مورد مصارف درآمدهای بقاع متبرکه منجمله طلاکاری ضریح و درب‌های حرم‌های مطهر، ایشان می‌فرمایند بعد از تعمیر در مطلق امور خیریه می‌توانید استفاده کنید. (ر.ب: استفتاآت (للامام الخمینى(س)) ؛ ج‏3 ؛ ص574 س: 16)

یا مثلا طلا نمودن گنبد مطهر حضرت معصومه که بانی آن آیت‌الله بهجت بودند و آیت‌الله مسعودی تولیت آن زمان حرم نقل می‌کردند که ایشان در آن زمان(۱۳۸۹ش) مبلغ ۱۰ میلیون که نسبتا مبلغ زیادی بود را برای این‌کار به ایشان می‌دهند و با هزینه چند میلیاد و با نزدیک به ۲۴۰ کیلو طلا این کار تمام می‌شود.

❗️اگر مساله اینقدر که دوستان حساس شده‌اند اصولی بود و مصداق گناه بزرگی که دوستان تصور کرده‌اند و امروز طلاکاری کردن گنبد و... را زیر سوال می‌برند، لااقل حضرت امام یک تذکری در مورد این مورد از سوال می‌دادند.

👀 به این هم دقت شود که بین طلاکاری و خود طلا تفاوت است و طلاکاری جز زینت، خواصی مثل ماندگاری بالا و... را به دنبال دارد و هزینه چندان زیادی هم نسبت به خود طلا ندارد و اگر مثلا برخی نهی‌ها به زینت نکردن مشاهد مشرفه با طلا شده است، منظور روکش طلا کشیدن نیست مثلا امام در تحریر الوسیله در بحث استفاده از ظروف طلا و نقره که خوردن و آشامیدن در آنها حرام است، می‌فرمایند زینت کردن مشاهد مشرفه با ظروف طلا و نقره احتیاط در حرمت آنهاست اما استعمال چیزی که طلاکاری یا نقره کاری شده و یا آب طلا و نقره داده شده حرام نیست. (ر.ب: تحریر الوسیلة(ترجمه فارسى) ؛ ج‏1 ؛ ص149)

👈در ۱ اسفند 1390 هم یک جلد قرآن طلاکاری شده به رهبری هدیه دادند که رهبری نه به کاتب آن فحش دادند نه او را مذمت نمودند بلکه از او تقدیر و تشکر هم نموده و قرآن را پذیرفته و به موزه آستان قدس هدیه نمودند.

📝رفتار فقها و علما حیثیات مختلفی دارد که بسته به فضا و مخاطب باید فهم شود و اگر این حیثیات را اشتباه بگیریم، مثل دوستان شروع می‌کنیم به اعلام خطر و... 
علم فقه ضامن خط قرمز‌ها و باید و نباید خارجی است، علم اخلاق ضامن کمالات و علم کلام و حکمت ضامن حفظ عقاید و اندیشه‌هاست. 
در ماجرای کشتی مطلا، فردی هنرمند برای اظهار عشق و علاقه به اهل بیت عملی انجام داده که به عقیده او تعظیم شعائر محسوب می‌شده است و نفس کار او حرام هم نبوده، علما از او تشکر کرده‌اند. به قولی کار او اگر حسن فعلی نداشته قبح فعلی هم نداشته اما حتما حسن فاعلی داشته یعنی آن فرد اگر حداکثر کار خوبی نکرده باشد لااقل کار بدی هم نکرده، نیت خوبی هم داشته علما هم به او گفته‌اند آفرین.
در مواجه با افراد از نظر فقهی باید تعامل کرد اما در ترویج دین با نظر اخلاق و فقه و حکمت.

⁉️برخی از همین‌ها که امروز به نقد علما می‌پردازند خیلی وقت‌ها یقه علما را می‌گیرند که چرا به فلان هنرمند که فلان موسیقی را خوانده نقد می‌کنید باید هنرمند را در فضای هنر دید و...

📝اگر هم از دید اجتماعی نگاه کنیم یعنی بگوئیم هزینه کردن ۴۵ میلیون تومان برای این کشتی امروز که مثلا فلان کس در فلانجا مریض است و.... کار حرامی است و مردم از دین زده می‌شوند، بنده سوال می‌پرسم هزاران از این ۴۵ میلیون‌ بیشترها برای زیبا سازی‌های شهری برای فلکه‌ها و نمادهای مختلف که هیچ چیزی از آنها فهم نمی‌شود، هزینه می‌کنند، همه هم از پول بیت‌المال! هر روز هم کسی می‌رود آن را افتتاح می‌کند، چرا آن موقع هیچ کس هیچ حرفی نمی‌زند؟ چرا آن موقع کسی عکس فقرا را کنار عکس این میادین و ... نمی‌گذارد؟ حالا که فردی از پول خودش این هزینه را برای ساخت یک کشتی با نمادهای مقدس کرده و علما هم در حاشیه یک جلسه از آن رونمایی‌ کرده‌اند، داد همه شما بلند شده است؟

👈لابد فکر کرده‌اید مثلا هزینه این روکش طلا خیلی بیشتر از هزینه جزئیات برخی نقاشی‌ها و... درمیادین است. یادم می‌آید یکی از هنرمندهایی که برای یک تابلوی نسبتا متوسط در یکی از خیابان‌ها یک کار هنری با کاشی‌های ریز درست کرده بود، نزدیک به ۲۰۰ میلیون داده بودند همه هم از او تشکر می‌کردند.