محدودیت‌های برگزاری مراسم عزاداری در محرم سال ۱۳۵۶ ش در دوران پهلوی دوم
🗞روزنامه اطلاعات ۲۰ آذر ۱۳۵۶ ص ۴.
🔻برخی از مواد اطلاعیه دولت:
۱. برپایی مراسم عزاداری نیازمند اخذ مجوز کتبی در تهران از اداره پلیس و در شهرستان‌ها از شهربانی محل است.
۲. تقاضای مجوز حداقل ۳ روز قبل از مراسم باید باشد.
۳. حرکت دسته‌های عزاداری باید از مسیرهای مشخص و با مجوز کتبی باشد.
۴. استفاده از بلندگو هم فقط به نحویی که صدای آن برای داخل منزل باشد و با کسب اجازه از شهربانی‌های شهرستان‌ها مجاز است.
بندهای دیگری هم در اعلامیه دولت وجود دارد، مثل: لزوم بسته بودن مشروب فروشی‌ها و کازینوها و سینماها در ایام تاسوعا و عاشورا و ممنوع بودن مراسمات تعزیه خوانی و قمه زنی و... که خودتان می‌توانید ملاحظه فرمایید.
خاطره حاج مهدی سلحشور از ممنوعیت‌های عزاداری در زمان پهلوی دوم یک سال قبل از انقلاب دریافت مدت زمان: 3 دقیقه 32 ثانیه
سال ها گریه به تو جرم تلقی می شد گریه هر شب ما برکت روح الله است... رحمت خدا بر احیا کننده اسلام و معارف شیعی در قرنی که گذشت؛ روح الله خمینی...
🔰 اگر هم ما حواسمان نباشد خدا حواسش است، اگر هم ما ندانیم خدا می‌داند که نعمت این مجالس عزاداری را از چه کسی و کسانی داریم؟ منت و حق چه کسانی بر گردن ماست که امروز می‌توانیم در این مجالس شرکت کنیم.
🔰 اگر نبود حضرت امام(ره) و قیام لله او، اگر نبود خون‌هایی که مظلومانه در مسیر انقلاب اسلامی به زمین ریخته شد، معلوم نیست ما محرم‌ها کجا بودیم؟ معلوم نبود اصلا مجلس عزایی برای امام حسین(ع) برپا بود که ولو می‌خواستیم می‌توانستیم، در آن شرکت کنیم؟!
🔰 شاید فکر کنیم ما با شیعیان آذربایجان، بحرین، عربستان و... فرق داریم و محال بود مجالس اباعبدالله(ع) در ایران تعطیل شود، اما خوب است بدانیم در همین قرن! یعنی کم‌تر از صد سال قبل، محرم که می‌شد، حتی در قم هم به سختی می‌شد مجلسی برای عزاداری پیدا کرد.
مردم عزادار بودند اما جرأت برگزاری مجالس عزا را نداشتند همانطور که الان در بحرین و آذربایجان و عربستان چنین است.
🔰 خوب است خاطرات شخصیت‌های چند نسل قبل از خود را بخوانیم تا بدانیم حضرت امام(ره) چه منتی بر سر ما دارد.
نمونه‌ای از این خاطرات مربوط به برادر بزرگ‌تر حضرت امام(ره)، مرحوم آقای پسندیده است. ایشان نقل می‌کنند:
🔻در زمان رضاخان، روضه خوانی و سینه زدن و دستجات عزاداری به کلی ممنوع شده بودو فقط بعضی‌ها که با شاه ارتباط داشتند می‌توانستند روضه بگذارند، که البته آن همخیلی محدود بود و در قم، به صورت محرمانه و مختصر انجام می‌شد.
🔻یک وقت منزلمرحوم حاج میرزا عبدالله چهل ستونی مجلس روضه بود و من به اتفاق امام با هم رفتیم که در مجلس روضه شرکت کنیم.وقتی که نزدیک منزل رسیدیم دیدم آقا(امام) با اینکه از من کوچکتر بودند، افتادند جلو بهسرعت رفتند. من تعجب کردم که چطور شد ایشان جلو افتادند.[۱]
🔻بعد دیدم که به دربمنزل وقتی رسیدند، یک مأمور آنجا ایستاده بود و گفت: اینجا روضه نیست، چراآمدهاید؟ ایشان گفتند: ما می‌دانیم روضه نیست ولی می‌خواهیم با آقای چهل ستونیملاقات کنیم و لذا گذاشتند که وارد منزل شویم و در مجلس روضه شرکت کنیم!
🔻در هرصورت آن روزها کسی نمی‌توانست مجلس روضه بگذارد. حتی در قم مجلس روضهنبود [۲] و روضه منزل حاج میرزا عبدالله آشتیانی بود چون ایشان با دربار روابط بدینداشت و ملایم بود و چند نفر دیگر هم سراغ داشتم که چون با شاه رابطه خوبی داشتندهم در مورد لباس (عمامه) کاری به آنها نداشتند و هم می توانستند روضه بگذارند ولیمختصر و محرمانه.
📝منبع: پسندیده، مرتضی، خاطرات آیت الله پسندیده (گفته ها و نوشته‌ها)، چ سوم، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)، ۱۳۹۲، ص: ۱۷۷.
...............................
📝پی‌نوشت:
🔺[۱] حضرت امام هیچ وقت جلوتر از برادر بزرگشان راه نمی‌رفته‌اند، حتی نقل است وقتی با هواپیما از پاریس به تهران می‌آیند با اینکه همه مردم و دوربین‌ها منتظر شکار لحظه خروج ایشان از هواپیما بوده‌اند به امام می‌گویند بفرمایید از هواپیما خارج شوید اما ایشان می‌فرمایند خیر اول آقای پسندیده بروند من بعد از ایشان می‌روم.
در مورد ماجرای مذکور که حضرت امام از برادرشان جلو می‌زنند به احتمال قوی چون در آن زمان پوشیدن لباس روحانیت ممنوع بوده است و برای طلاب مشکل درست می‌کرده است و حضرت امام نیز همیشه ملبس بوده‌اند و با وجود ممنوعیت‌ها لباس خود را کنار نمی‌گذارده‌اند (ر.ب: همان، ص: ۱۷۵) احتمال خطری برای آنها مطرح بوده است و یا شاید نیاز بوده است طور خاصی با مأموران صحبت شود تا مشکلی پیش نیاید و به این دلیل ایشان از برادرشان جلو می‌افتند.
🔺[۲] ممکن است برخی بگویند بعد از تبعید رضاشاه، از این اختناق‌ها کاسته شد و در دوره آیت‌الله بروجردی ممنوعیت‌های عزاداری چندان نبود، اما این عزیزان باید بدانند این حضرت امام بودند که آیت‌الله بروجردی را به قم آوردند و با تلاش‌های خالصانه ایشان جایگاه آیت‌الله بروجردی در قم تثبیت شد و قدرت روحانیت از دست رفته دوباره احیاء شد و برنامه‌های مذهبی به واسطه شکل‌گیری پایگاه قوی مرجعیت مجددا رونق گرفت، البته نکته مهم‌تر از آن اینکه آنچه از دین و عزاداری در زمان آیت‌الله بروجردی و بعد از ایشان در جامعه وجود داشت یک شکل حداقلی و بی‌هویت بود که به واسطه استمرار مبارزات حضرت امام، مجاهدان و شهدای در رکاب ایشان این عزاداری‌ها هویت و جهت اصیل پیدا کرد و منجر به تحول انفسی مردم و پیروزی انقلاب اسلامی گردید و بستر ارتقای کمی و کیفی بیشتر عزادری‌ها نیز رقم خورد.
📝یکی از مراجع بزرگوار قم با این مقدمه همیشگی که فقیه نائینی بود، فرموده بودند که مصیبت آنقدر بزرگ است که همه این کارهایی که مردم می‌کنند تفریط است و خلاصه اموری از قبیل تیغ زدن هم جایز است.
📝به ذهنم رسید در اینجا فتوای برخی فقهای معاصر و بعد از مرحوم نائینی که با توجه به شرایط زمان و... فتاوای متفاوتی در مورد مثلا قمه زدن دارند را بیاورم تا معلوم شود: «فقیه فقط نائینی و برخی دیگر از بزرگواران هم رای با ایشان در مطلق زمان بوده است و بس!» ولو حیثیت‌های موضوعات نیز عوض شود.
نظر شماری از مراجع معظم و بزرگ تقلید شیعه، در خصوص قمه و تیغ زدن و آسیب رساندن به بدن در ایام عزاداری حسینی👇
✅ حضرت امام خمینی(رضوان الله علیه):
اگر موجب ضرر نباشد مانع ندارد ، ولی در این زمان این عمل نشود.
✅ امام خامنه‌ای(حفظه الله):
قمه زنى علاوه بر اینکه از نظر عرفى، از مظاهر حزن و اندوه محسوب نمی‌شود و سابقه‌اى در عصر ائمه «علیهم السلام» و زمان‌هاى بعد از آن ندارد و تأییدى هم به شکل خاص یا عام از معصوم «علیه السلام» در مورد آن نرسیده است، در زمان حاضر موجب وهن و بدنام شدن مذهب مى‌شود. بنابراین در هیچ حالتى جایز نیست.
رهبر فرزانه انقلاب، حضرت آیت الله خامنهاى در دیدار جمعى از روحانیون در آستانه ایام عاشوراى سال 1373در ضمن بیانات مبسوطى در خرافه زدایى از عزادارى سیدالشهدا فرمود: «قمه زدن هم از آن کارهاى خلاف است ... این یک کار غلطى است که عدهاى قمه‌ها را بگیرند و به سر خود بزنند و خون بریزند. کجاى این کار، حرکت عزادارى است؟ این جعلى است. این از چیزهایى است که از دین نیست». و در پاسخ به نامه امام جمعه اردبیل نوشتند: «امروز این ضرر بسیار بزرگ و شکننده است و لذا قمه زدن علنى و همراه با تظاهر، حرام و ممنوع است.»
✅ مرحوم آیت اللّه سیدمحمدکاظم یزدی(رضوان الله) صاحب عروة الوثقی که بیشتر فقهای معاصر با حاشیه نگاری کتاب ایشان، مرجعیت خویش را آغاز کرده اند، در این باره می‌نویسد:
« تعزیه‌داری حضرت سیدالشهدا ارواحنا فداه باید به‌نحوی باشد که از خود ائمه‌هدی صلوات الله علیهم رسیده و به مثل زخم‌زدن اذن از ایشان نرسیده است و سابقین از علما رضوان الله علیهم هم رخصت نداده‌اند و زخم‌زدن بر بدن دیگری جایز نیست؛
قمه و تیغ زدن فاقد سند صحیحه و مصداق بدعت و وهن دین است و بدعت‌گذاری و وهن دین را سبب شدن از گناهان بزرگ است.
✅ مرحوم آقا سید محسن امین(رضوان الله):
قمه زنى و اعمالى دیگر از این قبیل در مراسم عزادارى حسینى به حکم عقل و شرع حرام است.
✅ مرحوم آیت‌الله محمد فاضل لنکرانی(رضوان الله):
مسئله قمه زنی نه تنها موجب گرایش به اسلام و تشیع نمی‌شود بلکه به علت نداشتن هیچ گونه توجیه قابل فهم برای مخالفان ثمره‌ای جز نتیجه ی سوء نخواهد داشت. لذا لازم است علاقه‌مندان به امام حسین (ع) از این گونه اعمال خودداری کنند.
جامع المسائل، ج 1، ص 622، س 2172.
✅ مرحوم آیت الله سید ابوالقاسم خویی(رضوان الله) نیز تصریح می‌کنند که قمه زنی عنوان عزاداری امام حسین علیه‌السلام را ندارد و نص و روایت به‌خصوصی نیز درباره آن وارد نشده است؛ ازهمین‌رو انجام آن به‌عنوان یک عمل دینی صحیح نیست. ایشان در کتاب صراط النجاة می‌آورد:
«لم یرد نص بشعاریته فلا طریق الی الحکم باستحبابه؛ نصی درباره شعاربودن قمه‌زنی وارد نشده است؛ پس طریقی برای حکم به استحباب این عمل وجود ندارد.»
✅شاگرد آیت‌الله خوئی، مرحوم آیت‌اللّه تبریزی(رضوان الله) نیز در همین کتاب، این مطلب را تقریر کرده و می‌گوید:
«دخولُ ما ذُکر فی الجزع المستحب لما أصاب سیّد الشهدا علیه‌السلام محل تأمل؛ داخل‌بودن قمه‌زنی در عزاداری امام‌حسین علیه‌السلام جای تأمل دارد.»
✅ مرحوم آیت‌الله سید محسن حکیم(رضوان الله):
فرزند ایشان شهید سید محمد باقر حکیم(ره) نقل نموده‌اند که پدر بزرگوارشان دائماً می‌فرموند:
«انّ قضیة التطبیر هی غصة فی حلقومنا»؛ «مسئله قمه زنی، غصّه و اندوهی در گلوی ماست.»
✅ شهید آیت‌الله سید محمد باقر صدر (رضوان الله):
آنچه که امروز با نام قمه زنی و جاری ساختن خون بر بدن انجام می‌شود از افعال عوام مردم و جاهلین آنها است و هیچ یک از علماء اقدام به این کار نکرده‌اند بلکه آنها دائماً از اینکار منع نموده و آن را حرام می‌دانسته‌اند.
✅ مرحوم آیت‌الله محمد تقی بهجت(رضوان الله):
حکمش به عنوان اولی عدم ضرر رساندن به خود یا دیگری است به حدی که حرام باشد، پس اگر مضر نباشد ومفسده ای هم برآن مترتب نباشد فی نفسه اشکال ندارد.
آیت‌الله بهجت، استفتاآت ج: 4، ص: 539، سوال 6383.
ایشان همچنین در مورد فتوای مرحوم ابوالحسن اصفهانی نیز نقل می‌کنند آیت‌الله اصفهانی مخالفت خود را تا آخر با قمه زنی حفظ نمودند.
همچنین در مورد اینکه شایعه شده بوده است آیت‌الله بهجت وصیت نموده‌اند لباسی که خون قمه روی آن ریخته بوده است را برای دفن نمودن با خودشان نگه داشته‌اند را تکذیب نموده‌اند.
باید از کارهایی که عزاداری را خدشه دار می کند اجتناب شود.
✅ آیت الله لطف الله صافی گلپایگانی:
اگر موجب وهن به مذهب حساب شود و یا ازجهات دیگری مفسده داشته باشد و یا موجب ضرر مهمی بربدن باشد جایز نیست. (دفتر معظم له)
✅ آیت‌الله شیخ حسین نوری همدانی(حفظه الله):
هر عملی که موجب وهن مذهب و اختلاف بین امت اسلامی می‌گردد حرام است.
✅ آیت‌الله شیخ ناصر مکارم شیرازی(حفظه الله):
بطور کلی، آسیب رساندن به بدن و آنچه سبب وهن مذهب باشد جایز نیست، خواه از طریق قمه زنی باشد یا زنجیرهای تیغ دار.
ایشان در استفتائی که از دفتر ایشان در این مورد گرفته شده است نیز فرموده‌اند:
به یقین کسانی که قمه می زنند از عاشقان و دلباختگان حضرت اباعبدالله (علیه السلام) هستند لکن این عمل در شرایط فعلی به مکتب اهل بیت(علیهم السلام) ضربه می زند و آثار سوء آن مشهود است، چه بهتر که خون خود را به مراکز انتقال خون هدیه کنند که باعث حیات مسلمانی می گردد «ومن احیاها فکانما احیی الناس جمیعا.» (سایت دفتر معظم له)
✅ آیت‌الله سید محمد علی علوی گرگانی(حفظه الله):
چون موجب وهن تشیع است جایز نیست.
✅ آیت‌الله سید محمود هاشمی شاهرودی(حفظه الله):
در کیفیت برگزاری مراسم و شیوه‌های آن بایستی شرایطی را مد نظر قرار داد، آن که موجب وهن دین و مکتب تشیع و یا جامعه اسلامی و یا نظام مقدس جمهوری اسلامی نباشد؛ زیرا که وهن هر یک از آنها از اعظم محرمات و کبائر است و تشخیص این امر از اختیارات ولی‌امر مسلمین است؛ بدان معنی که اگر در شرائط خاصی ولی امر مسلمین چنین تشخیص بدهد که شیوه به خصوص بر خلاف مصلحت جامعه اسلامی و یا موجب وهن و ضربه زدن به دین و یا نظام مقدس جمهوری اسلامی است و بر اساس آن از برگزاری آن منع نماید، تبعیت از ایشان بر همگان واجب است و در این رابطه آحاد مکلفین نمی‌توانند از نظر شخصی خود تبعیت کنند.
✅ آیت‌الله جعفر سبحانی(حفظه الله):
قمه زنى در زمان حاضر جایز نیست.
✅ آیت‌الله حسین مظاهری(حفظه الله):
حرام است؛ علاوه بر این، در این زمان وهن برای تشّیع است و همچنین هرچه نظیر قمه‌زنی است، مانند زنجیر تیغ‌دار. ضمن آنکه مراعات قوانین هر مملکتی، مخصوصاً قوانین جمهوری اسلامی، واجب است.
✅آیت‌الله عبدالله جوادی آملی(حفظه الله):
چیزی که در شرایط کنونی، مایه وهن اسلام است، مانند قمه زدن و ...، جایز نیست.
✅ آقا سید کاظم حائری(حفظه الله):
خرافاتی مانند قمه زنی، موجب بدنامی اسلام و تشیع است.
✅ آقا سید محمد حسینی زنجانی(حفظه الله):
قمه زنی اینکه از مصادیق عزاداری باشد محل اشکال است و اگر سبب سوء استفاده دشمنان تشیع و موجب وهن مذهب گردد جایز نیست.
✅ آیت الله حسین مظاهری:
حرام است؛ علاوه بر این، در این زمان وهن برای تشّیع است و همچنین هرچه نظیر قمه‌زنی است، مانند زنجیر تیغ‌دار. ضمن آنکه مراعات قوانین هر مملکتی، مخصوصاً قوانین جمهوری اسلامی، واجب است. (سایت دفتر معظم له)
و اما:
✅ آیت الله حسین وحید خراسانی:
(دفتر قم: صبح عاشورا بلامانع است) (دفتر مشهد: معظم له در اینباره اظهار نظر نفرموده اند)
✅ آیت الله سیدصادق شیرازی:
هیچ چیز جای قمه زدن روز عاشورا را نمی‌تواند بگیرد، لذا مؤمنان و محبان اهل بیت علیهم السلام سعی بر آن داشته باشند که روز عاشورا قمه بزنند. (سایت ایشان)
✅ آیت الله سید محمدصادق روحانی:
تمام آنچه ذکر کرده‌اید (لطمه زدن به صورت و قمه زنی) جایز و مستحسن است؛ مگر کاری که موجب هلاکت شود. (سایت دفتر معظم له)
✅ آیت الله محمداسحاق فیاض:
جایز است و ثواب نیز دارد، در صورتی که ضرر معتد به نداشته باشد. (سایت دفتر معظم له)
✅ آیت الله بشیر نجفی:
الموارد التی أشرت إلیها (التطبیر والضرب بالسلاسل والمشی على الجمر والزحف نحو القبر) من الشعائر بل من أبهاها، وأما إن کنت ترید أن ترضی أعداء الله وأعداء رسوله وأعداء أهل البیت فهم لا یرضون ما دمت فی حظیرة مذهب أهل البیت، وهم کما یستنکرون ما ذکرت یستنکرون البکاء على أهل البیت(ع) ویستنکرون ولائک لهم ــ أی لأهل البیت ــ ویستنکرون زیارة قبور أهل البیت(ع) فعلیک بالالتزام بالدین وبما جاء من أهل البیت(ع) والله الهادی.(سایت دفتر معظم له)
............
برای درک تاثیرات منفی قمه و تیغ زنی و علت فتوای فقهای متعدد به تحریم این عمل در زمان کنونی پیشنهاد می‌کنم حتما کلیپ زیر را مشاهده بفرمایید.
